Một trong các quy luật mà ai cũng biết tới đó chính là quy luật giá trị thặng dư, không chỉ dùng lại trên lí thuyết mà quy luật này còn rất có giá trị với cuộc sống hiện đại ngày nay. Vì quy luật này nói lên bản chất của nền sản xuất kinh tế tư bản chủ nghĩa.
1. 1. Quy luật giá trị thặng dư là gì?
Qui luật giá trị thặng dư trong tiếng Anh được gọi là Surplus value theory.
Như chúng ta đã biết với quy luật giá trị thặng dư là qui luật kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản bởi vì nó qui định bản chất của nền sản xuất tư bản chủ nghĩa, chi phối mọi mặt đời sống kinh tế của xã hội tư bản.
Như vậy nên ta thấy thương thì không có sản xuất giá trị thặng dư thì không có chủ nghĩa tư bản. Theo C. Mác, chế tạo ra giá trị thặng dư, đó là qui luật tuyệt đối của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
Như vậy nên ở đâu có sản xuất giá trị thặng dư thì ở đó có chủ nghĩa tư bản và theo đó nên ở đâu có chủ nghĩa tư bản thì ở đó có sản xuất giá trị thặng dư. Chính vì vậy, Lênin gọi qui luật giá trị thặng dư là qui luật kinh tế tuyệt đối của chủ nghĩa tư bản.
Xem thêm: Giá trị thặng dư là gì? Nguồn gốc, bản chất và ý nghĩa của giá trị thặng dư?
2. 2. Nội dung của quy luật giá trị thặng dư:
Vơi quy luật sản xuất giá trị thặng dư ta có thể nói đây là một trong những quy luật kinh tế cơ bản của chủ nghĩa tư bản. Vói những nội dung quy luật giá trị thặng dư ta thấy đây là sản xuất nhiều và ngày càng nhiều hơn giá trị thặng dư bằng cách tăng cường độ bóc lột công nhân làm thuê.
Theo đó nếu quy luật kinh tế cơ bản của sản xuất hàng hóa là quy luật giá trị thì quy luật kinh tế cơ bản của nền sản xuất tư bản chủ nghĩa là quy luật giá trị thặng dư. Theo đó nên giá trị thặng dư là cội nguồn sinh ra các yếu tố như giá trị về sự giàu có đầy đủ vì xuất hiện giá trị mới, nên để duy trì và phát triển sự giàu có dôi dư này, giai cấp tư sản có xu hướng không ngừng sản xuất với quy mô ngày càng lớn hơn trước. Như vậy các giá trị về vật chất như tiền bạc thu được đều được đưa vào tái đầu tư, tái sản xuất, thuê mua nguyên vật liệu nhà xưởng để vận hành tạo giá trị thặng dư Nội dung của qui luật này là sản xuất nhiều và ngày càng nhiều hơn giá trị thặng dư bằng cách tăng cường bóc lột công nhân làm thuê.
Hiện nay rất dễ để thấy việc sản xuất nhiều và ngày càng nhiều giá trị thặng dư là mục đích, là động lực thường xuyên của nền sản xuất tư bản chủ nghĩa, là nhân tố đảm bảo sự tồn tại, thúc đẩy sự vận động, phát triển của chủ nghĩa tư bản;
Đồng thời nó làm cho mọi mâu thuẫn của chủ nghĩa tư bản ngày càng sâu sắc, đưa đến sự thay thế tất yếu chủ nghĩa tư bản bằng một xã hội cao hơn.
Nếu nhìn dựa trên tổng thể thì quy luật giá trị thặng dư xuất hiện và sẽ đứng đằng sau trên thị trường của tư bản chủ nghĩa. Quy luật này với mục đích là thu được ngày càng nhiều hơn giá trị thặng dư, các nhà tư bản cạnh tranh với nhau, tiêu diệt lẫn nhau để có được qui mô giá trị thặng dư lớn hơn, tỉ suất giá trị thặng dư cao hơn.
Để sản xuất ngày càng nhiều giá trị thặng dư, các nhà tư bản ra sức áp dụng tiến bộ khoa học kĩ thuật, cải tiến sản xuất.
Từ đó thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển mạnh mẽ, nền sản xuất có tính chất xã hội hoá ngày càng cao, mâu thuẫn giữa tính chất xã hội của sản xuất với hình thức chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa ngày càng gay gắt.
Tất cả những yếu tố đó đưa xã hội tư bản đến chỗ phủ định chính mình.
Xem thêm: Thặng dư vốn cổ phần là gì? Cách tính thặng dư vốn cổ phần?
3. 3. Đặc trưng của quy luật giá trị thặng dư:
Giá trị thặng dư được Mác xem là phần chênh lệch giữa giá trị hàng hóa và số tiền nhà tư bản bỏ ra trong kinh doanh. Nhà tư bản bỏ ra tư bản dưới hình thức tư liệu sản xuất gọi là tư bản bất biến và bỏ ra tư bản để thuê mướn lao động gọi là tư bản khả biến. Tuy nhiên, người lao động sẽ đưa vào hàng hoá một lượng giá trị lớn hơn số tư bản khả biến mà nhà tư bản trả cho người lao động. Phần dư ra được gọi là giá trị thặng dư, tức là số lượng của hàng hoá mà người lao động làm ra có giá trị cao hơn phần tiền mà nhà tư bản trả cho công nhân và mức chênh lệch đó là giá trị thặng dư.
Mỗi phương thức sản xuất có một quy luật kinh tế tuyệt đối, quy luật phản ánh mối quan hệ kinh tế bản chất nhất của phương thức sản xuất đó. Theo C.Mác, tạo ra giá trị thặng dư, đó là quy luật tuyệt đối của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa.
Theo đó nên ta thấy khi ta nhắc tới giá trị này được hiểu là phần giá trị mới dôi ra ngoài giá trị sức lao động do công nhân làm thuê tạo ra và bị nhà tư bản chiếm không, phản ánh mối quan hệ kinh tế bản chất nhất của chủ nghĩa tư bản và quan hệ tư bản bóc lột lao động làm thuê. Giá trị thặng dư do lao động không công của công nhân tạo ra là nguồn gốc làm giàu của các nhà tư bản.
Như vậy ta có thể thấy việc chúng ta sản xuất ra giá trị thặng dư tối đa không chỉ phản ánh nhu cầu và hướng tới mục đích chung của nền sản xuất tư bản chủ nghĩa, bên cạnh đó còn để có thể vạch rõ phương tiện, thủ đoạn mà các nhà tư bản sử dụng để đạt được mục đích như tăng cường bóc lột công nhân làm thuê bằng cách tăng cường độ lao động và kéo dài ngày lao động tăng năng suất lao động và mở rộng sản xuất.
Đặc trưng của sản xuất giá trị thặng dư cụ thể như sau: